De 5 principes van Ayurveda

De Ayurvedische leer is gebaseerd op een aantal fundamentele principes die de balans en gezondheid van lichaam en geest bevorderen. Hoewel Ayurveda veel complexe concepten kent, kun je de kern ervan samenvatten in vijf basisprincipes:

De vijf elementen (Pancha Mahabhutas)

Alles in het universum, inclusief het menselijk lichaam, is opgebouwd uit vijf elementen:

Aarde (Prithvi) – stabiliteit en structuur

Water (Apas) – vloeibaarheid en cohesie

Vuur (Tejas) – transformatie en warmte

Lucht (Vayu) – beweging en lichtheid

Ruimte (Akasha) – expansie en holte

De drie dosha’s (Vata, Pitta, Kapha)

Deze zijn combinaties van de vijf elementen en bepalen je lichaamsconstitutie en gezondheid:

Vata (lucht + ruimte): beweging, zenuwstelsel, ademhaling

Pitta (vuur + een beetje water): spijsvertering, stofwisseling, hitte

Kapha (water + aarde): structuur, stabiliteit, smering

Prakriti (natuurlijke constitutie)

Elk mens heeft een unieke balans van dosha’s die vanaf de geboorte vastligt. Dit is je Prakriti. Ziekte ontstaat wanneer deze balans (of constitutie) verstoord raakt.

Agni (spijsverteringsvuur)

Agni is het innerlijke vuur dat verantwoordelijk is voor de spijsvertering, opname van voedingsstoffen, en afvoer van afvalstoffen. Een sterk agni staat gelijk aan een goede gezondheid.

Ama (toxines)

Ama is de opeenhoping van onverteerd voedsel of afvalstoffen in het lichaam en wordt gezien als de bron van ziekte. Het vermijden en verwijderen van ama is essentieel in Ayurveda.

De vijf elementen (Pancha Mahabhutas) vormen de basis van het hele universum volgens de Ayurvedische filosofie, inclusief het menselijk lichaam, voeding en zelfs gedachten. Elk element heeft unieke eigenschappen die terugkomen in zowel fysieke als subtiele processen. Hier volgt een diepere blik op elk element:

1. 
Aarde (Prithvi)
Eigenschappen: zwaar, stevig, traag, dicht, stabiel, solide

Rol in het lichaam:

Geeft structuur en stevigheid aan het lichaam (botten, spieren, weefsels)

Zorgt voor stabiliteit en gronding (mentaal en fysiek)

Onevenwicht: Te veel aarde kan leiden tot lethargie, zwaarte, overgewicht of traagheid.

2. 
Water (Apas of Jala)
Eigenschappen: vloeibaar, koel, samenhangend, zacht

Rol in het lichaam:

Bevloeiing van weefsels (bloed, lymfe, speeksel, slijm)

Ondersteunt verbinding, smering (gewrichten, huid, ogen)

Onevenwicht: Overmaat kan leiden tot oedeem, slijmvorming, emotionele gehechtheid.

3. 
Vuur (Tejas of Agni)
Eigenschappen: heet, scherp, licht, intens, transformerend

Rol in het lichaam:

Verantwoordelijk voor spijsvertering, metabolisme, visie en intelligentie

Zet voedsel, gedachten en indrukken om in bruikbare vorm

Onevenwicht: Te veel vuur uit zich in ontstekingen, woede, huidproblemen, brandend gevoel.

4. 
Lucht (Vayu)
Eigenschappen: droog, licht, koel, mobiel, subtiel, ruw

Rol in het lichaam:

Stuurt beweging: ademhaling, spieractiviteit, zenuwprikkels, bloedsomloop

Zorgt voor creativiteit en flexibiliteit (ook mentaal)

Onevenwicht: Overactiviteit van lucht leidt tot angst, nervositeit, winderigheid, slapeloosheid.

5. 
Ruimte (Akasha)
Eigenschappen: open, leeg, subtiel, expansief, licht

Rol in het lichaam:

Ruimte voor de andere elementen om te bestaan (holtes in het lichaam: mond, neus, borst, buik)

Bevordert bewustzijn, luisteren, communicatie

Onevenwicht: Te veel ruimte kan leiden tot isolement, een gevoel van leegte of dissociatie.

Samenspel van de elementen:

In Ayurveda zijn de vijf elementen nooit losstaand, maar altijd in dynamische interactie. Ze combineren zich om de drie dosha’s te vormen:

Vata = ruimte + lucht

Pitta = vuur + een beetje water

Kapha = water + aarde